Η ταχεία ανάπτυξη και χρήση ασφαλέστερων προϊόντων νικοτίνης εγείρει μια σειρά από επιστημονικές προκλήσεις και ερωτήματα σχετικά με την ασφάλειά τους, τον αντίκτυπό τους στα ποσοστά καπνίσματος και τον ρόλο τους στη διακοπή του καπνίσματος. Αυτά τα προϊόντα θέτουν επίσης προκλήσεις για τις κυβερνήσεις που επιδιώκουν να κατανοήσουν ποιες είναι οι βέλτιστες πολιτικές και ρυθμιστικές πρωτοβουλίες που πρέπει να λάβουν πάνω στο ζήτημα της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα. Τα παραπάνω θέματα τέθηκαν αναλυτικά κατά τη διάρκεια του Global Forum on Nicotine 2022, που έλαβε χώρα στη Βαρσοβία από τις 16-18 Ιουνίου.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου παρουσιάστηκαν μελέτες και στατιστικά στοιχεία από δεκάδες χώρες, τα οποία δείχνουν μείωση θανάτων και νοσηλειών από νόσους που σχετίζονται με το κάπνισμα, μετά την είσοδο στις χώρες αυτές εναλλακτικών καπνικών προϊόντων, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα προϊόντα μη καύσης, το snus κ.ά.

Ο Karl Fagestrom, Professor Emeritus, Clinical Sciences Dep, Lunds Univ., Sweden, έκανε μια σύντομη παρουσίαση της εξέλιξης των πωλήσεων των τσιγάρων και των snus και nicotine pouches στην Σουηδία από το 1916 έως σήμερα, σημειώνοντας ότι η είσοδος του snus, αλλά και των nicotine pouches, το 1973 και το 2016 αντίστοιχα, συνέπεσε χρονικά με αξιοσημείωτη κάμψη των πωλήσεων τσιγάρων στη Σουηδία. Στη συνέχεια παρουσίασε στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο (Φεβρουάριος 2021) που δείχνουν ότι η Σουηδία αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στην Ευρώπη των 27, όπου οι καπνιστές έχουν πέσει σε ποσοστά κάτω από το 5% του συνολικού πληθυσμού, ενώ και οι θάνατοι και οι νοσηλείες λόγω ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα βρίσκονται πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο). Ανέφερε ότι το snus είναι το πρώτο και το μόνο μέχρι σήμερα καπνικό προϊόν που έχει εγκριθεί από τον FDA ως προϊόν μειωμένου κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα και του στόματος, καρδιαγγειακών παθήσεων κ.ά.

Κατά τη συνεδρίαση ολομέλειας (plenary session) του συνεδρίου, η Ángeles Muntadas-Prim Lafita (Spanish Association Supporting Vapers- ANESVAP), έκανε μια εκτενή αναφορά για τις εξελίξεις στην Ισπανία σε σχέση με τα καπνικά προϊόντα. Ειδικότερα, αναφέρθηκε στο πρόσφατο νομοσχέδιο του υπουργείο Οικονομικών που εξομοιώνει τα προϊόντα ατμίσματος με τα τσιγάρα και απαγορεύει την πώλησή τους οπουδήποτε, εκτός από τα καταστήματα πώλησης καπνικών. Με τον τρόπο αυτό, τόνισε, η κυβέρνηση θέλει να μονοπωλήσει την αγορά νικοτίνης, κάτι που είναι αντίθετο με την νομοθεσία της Ε.Ε. που δεν επιτρέπει μονοπώλιο σε οποιοδήποτε εμπορικό προϊόν που πωλείται ελεύθερα.

Στην παρούσα φάση, τόνισε, το νομοσχέδιο βρίσκεται σε διαβούλευση, όμως αν περάσει από την ισπανική βουλή, θα ανθίσει η μαύρη αγορά και τα άτομα που είχαν στραφεί σε άλλες εναλλακτικές, θα αρχίσουν και πάλι να καπνίζουν τσιγάρα.

Ο Κωνσταντίνος Φαρσαλινός, καρδιολόγος και ερευνητής στο Ωνάσειο Kαρδιοχειρουργικό Kέντρο, ανέφερε ότι το πρόβλημα στο μέλλον θα είναι η δυσκολία πρόσβασης στα προϊόντα μειωμένης βλάβης, κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει σήμερα στην Ισπανία και σε άλλες χώρες. Οι πιέσεις των πολιτικών και ρυθμιστικών αρχών έχουν δυστυχώς ως στόχο να δοθούν στους καταναλωτές ακριβότερα προϊόντα, προϊόντα χωρίς ποικιλία και δυνατότητες επιλογής, και να μην υπάρχουν στατιστικά και επιδημιολογικά στοιχεία για τη μείωση της βλάβης.

Τρανταχτό είναι το παράδειγμα του snus, όπου το 1990 ο FDA στις ΗΠΑ ενέκρινε τη χρήση του ως  προϊόν που μειώνει τον κίνδυνο για ορισμένες σοβαρές ασθένειες που προκαλεί το τσιγάρο. Ωστόσο, το snus είναι το μόνο προϊόν με τόσα επιδημιολογικά στοιχεία θετικά, που απαγορεύεται εντός της Ε.Ε.

Ανέφερε ότι βασικό επιχείρημα υπέρ της μείωσης της βλάβης είναι η ίδια η πραγματικότητα: τα εκατομμύρια άτομα που έχουν διακόψει επιτυχώς το τσιγάρο, μέσω των εναλλακτικών προϊόντων.

Τέλος, αναφέρθηκε στην υποκριτική στάση της Κομισιόν, που δεν δέχεται το επιχείρημα για τον μειωμένο κίνδυνο, προτάσσοντας τη λογική του «μηδενικού κινδύνου». Αυτή η στάση της έχει ως αποτέλεσμα το προϊόν του «υπέρτατου κινδύνου», το τσιγάρο, να συνεχίσει να πωλείται ελεύθερα και ανεμπόδιστα στην Ε.Ε.