H τρέχουσα κατάσταση και οι τάσεις στη διεθνή νομοθεσία αναφορικά με τα nicotine pouches (σακουλάκια ή φακελάκια νικοτίνη όπως συχνά αποκαλούνται στα ελληνικά) και οι τρόποι εξεύρεσης της ισορροπίας μεταξύ του επιδιωκόμενου οφέλους από τη χρήση τους και της ελαχιστοποίησης τυχόν προβλημάτων σε ατομικό και πληθυσμιακό επίπεδο, ήταν το αντικείμενο του νέου webinar της SCOHRE, της Διεθνούς Ένωσης για τη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα. Το webinar είχε τίτλο «Ρυθμιστικό πλαίσιο για τα nicotine pouches: Ερωτήματα, αβεβαιότητες και τρόποι να μεγιστοποιηθεί το όφελος για τη δημόσια υγεία». Τη συζήτηση συντόνισε ο Κωνσταντίνος Φαρσαλινός, ιατρός και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και στη Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και συμμετείχαν οι Tim Phillips, Managing Director, Tamarind Intelligence, UK και David T. Sweanor J.D., Chair of the Advisory Board, Centre for Health Law, Policy & Ethics, University of Ottawa, Canada.
Όπως αναφέρθηκε από τους ομιλητές, τα nicotine pouches αντιπροσωπεύουν ένα από του στόματος προϊόν, με κατά πολύ μικρότερη επιβάρυνση για την υγεία συγκριτικά με το τσιγάρο και με προφίλ ασφάλειας παρόμοιο με τα εγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται ευρέως για τη διακοπή του καπνίσματος. Η διαθεσιμότητά τους σε ποικίλες περιεκτικότητες και γεύσεις αντιπροσωπεύει ένα δυνητικά σημαντικό εργαλείο στο οπλοστάσιο της μάχης κατά του καπνίσματος, προσφέροντας ακόμα μια εναλλακτική επιλογή για τους καπνιστές, ιδιαίτερα εκείνους που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να διακόψουν με τις εγκεκριμένες μεθόδους που υπάρχουν σήμερα. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με όλα τα προϊόντα μείωσης της βλάβης, η κατάλληλη ρύθμιση είναι το κλειδί για τον καθορισμό του εάν τα nicotine pouches θα γίνουν μια πολύτιμη προσθήκη στη στρατηγική ελέγχου του καπνίσματος ή μια χαμένη ευκαιρία.
Η συζήτηση άρχισε με την εισαγωγική ομιλία του Karl Fagerstrom, Ομότιμου Καθηγητή και Προέδρου του Fagerstrom Consulting. Ο Καθηγητής έκανε μια αναφορά στη χώρα του τη Σουηδία, η οποία έχει να επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα στον τομέα της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, με την κυκλοφορία του snus (σακουλάκια που περιέχουν πραγματικό καπνό και χρησιμοποιούνται τοποθετώντας τα ανάμεσα στο άνω χείλος και στα ούλα) και των nicotine pouches. Το υπουργείο Υγείας της Σουηδίας έχει εφαρμόσει από την 1η Νοεμβρίου 2024 μια φιλοσοφία μείωσης της βλάβης σε όλα τα προϊόντα νικοτίνης που κυκλοφορούν στη χώρα. Ειδικότερα, μείωσε κατά 20% τον φόρο στο snus και αύξησε κατά 10% τον φόρο στα τσιγάρα. Σημείωσε ότι η Σουηδία έχει επιτύχει μια μεγάλη νίκη κατά του καπνίσματος και παρέθεσε επίσημα στοιχεία από το υπουργείο Υγείας της Σουηδίας, σύμφωνα με τα οποία το ποσοστό των καπνιστών έχει πέσει στο 4,9% (5,1% γυναίκες και 4,7% άνδρες). Οι χρήστες snus και nicotine pouches είναι 17,8% (11,5% γυναίκες και 23,8% άνδρες), ενώ οι διπλοί χρήστες, δηλαδή τσιγάρου και κάποιου εναλλακτικού προϊόντος μειωμένης βλάβης είναι 0,6% (0,5% γυναίκες και 0,8% άνδρες).
Επίσης, παρέθεσε στοιχεία από 31 χώρες αναφορικά με τους θανάτους καπνιστών, σύμφωνα με τα οποία η Σουηδία βρίσκεται στη χαμηλότερη θέση, ακολουθούμενη από τη Νορβηγία, Ιρλανδία και Φινλανδία, χώρες με παρόμοια στρατηγική μείωσης της βλάβης. Στον αντίποδα βρίσκεται η Βουλγαρία, με υψηλότατο ποσοστό θανάτων από το κάπνισμα (165:100.000), ενώ και η Ελλάδα βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις με πάνω από 120:100.000 θανάτους.
Στη συνέχεια ο Καθηγητής αναφέρθηκε στα nicotine pouches, κάνοντας μια σύγκριση των ουσιών που περιέχουν σε σχέση με τις τσίχλες νικοτίνης και τον φαρμακευτικό φακελίσκο νικοτίνης, που κυκλοφορεί σε κάποιες χώρες, και είναι δύο προϊόντα εγκεκριμένα για τη διακοπή του καπνίσματος. Από την ανάλυση προκύπτει ότι τα nicotine pouches έχουν τις ίδιες περίπου βλαβερές και δυνητικά βλαβερές ουσίες (HPHCs) και σε παρόμοια ποσότητα με τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για τη διακοπή του καπνίσματος. Ο αριθμός των ουσιών αυτών είναι 84 στο τσιγάρο, 19 στο snus, 9 στην τσίχλα νικοτίνης, 5 στα nicotine pouches και 2 στο NRT φακελάκι που χρησιμοποιείται φαρμακευτικά για τη διακοπή του καπνίσματος.
Ο κ. Fagerstrom ανέφερε, τέλος, ότι σημεία που θα πρέπει να συζητηθούν είναι η αύξηση της συνολικής χρήσης της νικοτίνης στον πληθυσμό, η ποσότητα και ο τύπος των προσφερόμενων γεύσεων, ώστε να μην στοχεύουν τα προϊόντα αυτά στους ανηλίκους, η συγκέντρωση της νικοτίνης στα nicotine pouches, καθώς και οι συνειρμοί που έχουν να κάνουν με τη λήψη ναρκωτικών ουσιών δια του στόματος.
Στη συζήτηση που ακολούθησε συζητήθηκε η αμυντική στάση την οποία έχουν πολλές κυβερνήσεις απέναντι σε όλα τα εναλλακτικά προϊόντα που μπορούν να μειώσουν τη βλάβη από το κάπνισμα. Την ίδια στάση κρατούν και για τα nicotine pouches. Άλλες κυβερνήσεις αποφεύγουν να προχωρήσουν σε ρυθμίσεις γι’ αυτά τα προϊόντα, θεωρώντας τα κάτι μεταξύ καταναλωτικού και καπνικού προϊόντος. Χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και προσφάτως και η Γαλλία, αντιδρούν αρνητικά, καθώς φοβούνται ότι τα nicotine pouches θα είναι ένα ακόμα καπνικό προϊόν. Το γεγονός ότι το προϊόν αυτό είναι παρόμοιο με τα εγκεκριμένα φαρμακευτικά προϊόντα διακοπής του καπνίσματος φαίνεται ότι δεν λαμβάνεται υπόψη, καθώς οι κυβερνήσεις θεωρούν ότι πρόκειται για ένα ακόμα επικίνδυνο προϊόν, με νικοτίνη και με διαφορετικές γεύσεις.
Τόνισαν ότι υπάρχει ακόμα μεγάλος δρόμος να διανύσουμε, καθώς οι κυβερνήσεις φοβούνται ότι χάνουν τον έλεγχο σε αυτά τα προϊόντα. Επίσης, αναφέρθηκε ότι η στάση αυτή είναι ιστορικά γνωστή, καθώς είναι κάτι που διαχρονικά συμβαίνει με την άγνοια απέναντι στην καινοτομία.
Η διασπορά ψευδών ειδήσεων, οι θεωρίες συνομωσίας και οι απαγορεύσεις είναι οι πιο συνήθεις ιστορικά αντιδράσεις όσων δεν θέλουν την καινοτομία. Όμως, το ζήτημα, τόνισαν, είναι εάν επιθυμούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση σε σχέση με το κάπνισμα ή όχι. Επίσης, συζητήθηκε το θέμα της επιλεκτικής ηθικολογίας έναντι των ατομικών δικαιωμάτων.
Επισημάνθηκε ότι είναι απαράδεκτο άτομα σε θέσεις λήψης αποφάσεων να μην έχουν πρόσβαση στα επιστημονικά στοιχεία για τη μείωση της βλάβης ή για την ασφάλεια των χρηστών και αναφέρθηκε ότι χώρες όπως Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Σουηδία πρωτοπορούν, αντικαθιστώντας τα βλαβερά για την υγεία τσιγάρα με εναλλακτικά προϊόντα, που έχουν πολύ μικρότερη επιβάρυνση για την υγεία. Οι επιτυχίες των χωρών που έχουν εφαρμόσει πολιτικές μείωσης της βλάβης όμως δεν μπορούν πλέον να κρυφτούν.
Αναφέρθηκε επίσης ότι επί του παρόντος η Ευρωπαϊκή Ένωση μελετά την εφαρμογή ενός νόμου για την απαγόρευση καπνίσματος και ατμίσματος σε εξωτερικούς χώρους, όπως καφέ και εστιατόρια, στάσεις λεωφορείων, πάρκα και ζωολογικούς κήπους κ.ά. τονίζοντας ότι οι απαγορεύσεις αυτές δεν προστατεύουν κανέναν, αλλά αντιθέτως, οδηγούν τον κόσμο στην αντίθετη κατεύθυνση.
Τέλος, συζητήθηκαν προτάσεις και προσεγγίσεις για τη ρύθμιση των nicotine pouches, όπως η μείωση της τιμής τους, με τη μείωση φόρων, όπως έκανε η Σουηδία. Για παράδειγμα, το snus είχε τη μισή τιμή σε σχέση με το τσιγάρο με διπλάσια διάρκεια, οπότε βοήθησε τους καπνιστές να κάνουν τη μετάβαση. Όλοι οι ομιλητές συμφώνησαν ότι με το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο τα προϊόντα αυτά μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης για να μειωθεί ο επιπολασμός του καπνίσματος παγκοσμίως.